15 mei is in het tuinseizoen zowat de belangrijkste datum. De laatste IJsheilige is dan gepasseerd, het risico op nachtvorst is voorbij en we kunnen planten en zaaien dat het een lieve lust is. Maar wie zijn die IJsheiligen en klopt het verhaal errond wel?
Met z’n vieren
De IJsheiligen vormen een kwartet. Op 11 mei vieren we Sint-Mamertus, op 12 mei Sint-Pancratius, op 13 mei Sint-Servatius en op 14 mei sluit Sint-Bonifatius het rijtje. Soms komt een vijfde heilige, Sophia van Rome, ook bekend als koude Sophie, op 15 mei hun rangen vervoegen. Ze komen voor in allerlei spreuken uit de volksweerkunde. Enkele voorbeelden: Van nachtvorst ben je nimmer vrij, als Bonifaas nog niet is voorbij • Pancraas, Servaas en Bonifaas geven vorst en ijs helaas • Al is Mamertus oud en grijs, hij houdt van vriezen en ijs • Voor de nachtvorst zijt ge niet beschermd, totdat Servatius zich over u ontfermt • Zijn de IJsheiligen in het land, vroege bloesem houdt dan kort stand
Echt vorstvrij?
Ook in de volksweerkunde schuilt er altijd wel een grond van waarheid. De naamdag van de IJsheiligen valt dan ook samen met een klimatologisch verschijnsel. De eerste wat warmere dagen in april worden blijkbaar meestal gevolgd door een polaire luchtstroom die nog aanleiding kan geven tot nachtvorst. Eens die luchtstroom voorbij, worden de nachten niet meer zo koud. Natuurlijk is het in de praktijk niet mogelijk om precies te zeggen wanneer de laatste nachtvorst zich voordoet, maar na 15 mei wordt het risico heel klein. Het is intussen al geleden van 1941 dat er na 15 mei (op 16 mei om precies te zijn) nog nachtvorst werd opgetekend.
Soms zorgen de IJsheiligen ook voor verrassingen in de andere, meer tropische richting. Van weerman Frank Deboosere weten we dat op 11, 12 en 13 mei 1998 het kwik klom tot boven 30° C!
Vroeger lente?
De opwarming van de aarde zou wel eens tot gevolg kunnen hebben dat de IJsheiligen naar voor opschuiven. De lente zou intussen al met een achttal dagen vervroegd zijn, waardoor de overgang naar het warmere weer zich nu zou situeren tussen 3 en 6 mei. Het zullen andere heiligen zijn die de titel van IJsheiligen mogen voeren.
In de tuin
U speelt nog altijd op veilig als u eenjarige planten en kuipplanten pas na 15 mei buitenzet. Bedek tot zolang ook kwetsbare zaailingen in de moestuin met een vliesdoek, zet er een plastic tunnel over of zaai voor in een serre.
